Types Of Fish In India|मत्स्यशेती व्यवसाय संपूर्ण माहिती  :

भारतामध्ये शेती पूरक व्यवसाय मत्स्यशेती व्यवसाय आणि  माशांचे वेगवेगळे प्रकार Types Of Fish In India या बद्दल माहिती जाणून घेणार आहोत. भारतीय लोक उत्सुकतेने यामध्ये काही नवीन करण्याचा प्रयत्न करत असतात खऱ्या अर्थाने गोड्या पाण्यातील मासे आणि खाऱ्या पाण्यातील मासे यांच्यामधील फरक तसेच माशांचे वेगवेगळे प्रकार आपण या घटकांमध्ये विशेषता पाहणार आहोत तरी सर्व वाचकांना विनंती आहे की  ही माहिती Types Of Fish In India, Types Of Fish To Eat In India,Fish In Marathi, आणि  Salmon Fish In Marathi या विषयावर वेगवेगळ्या स्तोत्रामधून माहिती गोळा करून तुमच्यापर्यंत पोहोचण्याचा एक प्रयत्न आहे, ही माहिती तुम्हाला जर आवडली, तर नक्की इतरांना शेअर करा

शेतीपूरक व्यवसाय बद्दल अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा>>>>>

types of fish to eat in india | types of fish in india | fish in marathi | salmon fish in marathi 

मत्सशेती व्यवसाय म्हणजे  काय ?

नैसर्गिक किंवा कृत्रिम जलाशयात माशांना अनुकूल असे वातावरण निर्माण करून त्यात निवडक जातीच्या माशांची पिल्ले सोडणे व त्यांची जोपासना करून जास्तीत जास्त मत्स्योत्पादन मिळवणे, म्हणजे मत्स्यशेती होय.

मत्स्यशेती व्यवसायाची ओळख :

पृथ्वीचा बहुतांश भाग पाण्याने व्यापला आहे. पाणी हे सजीवांसाठी जीवन आहे. पाण्यात असंख्य प्रकारचे सजीव राहतात. समुद्राच्या पाण्यात जलचर राहतात. जलचरांमध्ये मासा हा प्रमुख जलचर आहे. मासा हा फक्त पाण्यातच जिवंत राहतो. व वाढतो. मासा हा आपल्या आहाराचा महत्त्वाचा पौष्टिक घटक आहे. समुद्राचे खारे पाणी आणि तलाव, नद्यांसारख्या गोड्या पाण्यातील पाणी यातील जीवसृष्टीत फरक आहे. त्यामुळेच माशांचे खाऱ्या पाण्यातील आणि गोड्या पाण्यातील मासे असे दोन प्रकार पडतात. त्यामुळे मासेमारीचेही गोड्या पाण्यातील आणि खाऱ्या पाण्यातील मासेमारी असे प्रकार पडतात.

'भारतातील मत्स्योत्पादन व्यवसाय : मासेमारीत भारताचा जगात सातवा क्रमांक आढळतात. तर भारतात माशांच्या २२०० जाती लागतो. संपूर्ण आवळतात. भारताला ६१०० किलोमीटर लांबीचा | जगात माशांच्या २०,००० जाती आढळतात वर भारतात माशांच्या 2200 जाती आढळतात भारताला 6100 किलोमीटर लांबीचा समुद्रकिनारा तसेच २९,००० किलोमीटर लांबीच्या नद्यांचे क्षेत्र लाभले आहे. एकूण २० दशलक्ष चौरस किलोमीटर एवढे क्षेत्र खाऱ्या पाण्यातील मासेमारीसाठी उपलब्ध आहे. दरवर्षी सुमारे ५ दशलक्ष टन मत्स्योत्पादन होते. त्यात गोड्या पाण्यातील मत्स्योत्पादनाचा वाटा २ दशलक्ष टन व खाऱ्या पाण्यातील मत्स्योत्पादनाचा वाटा ३ दशलक्ष टन आहे. या व्यवसायात स्वयंरोजगाराच्या संधी उपलब्ध होत असून देशातील १.८ दशलक्ष लोकांना या व्यवसायात रोजगार मिळतो. मत्स्यशेती हा व्यवसाय शेतीच्या दुसऱ्या पद्धतींशी जुळत असून यात वेगवेगळ्या पद्धतीही तयार होत आहेत. शेतीपूरक व्यवसाय म्हणून मत्स्य व्यवसायास महत्त्व आले आहे. त्यातूनच स्वयंरोजगाराच्या भरपूर संधी उपलब्ध होत आहेत.

महाराष्ट्रातील गोड्या पाण्यातील मत्स्योत्पादन व्यवसाय :

महाराष्ट्र मत्स्योत्पादनात प्रथम क्रमांकावर आहे. महाराष्ट्रात तळी, तलाव, जलाशयांचे सुमारे ३१८००० हेक्टर जलक्षेत्र, आणि सुमारे १९५०० कि.मी. लांबीचा नदीभाग इतके क्षेत्र गोडया पाण्यातील मासेमारीसाठी उपलब्ध आहे. महाराष्ट्रात घोळ, रावस, सरंग, भिंग, सुरमाई, हलवा, तारळी, शिंगाडा, बांगडा, दाताळ, बलदा, बेय, वाम, कोळंबी, पॉपलेट, कर्ली या खाऱ्या पाण्यातील माशांच्या जाती आहेत. तर रोहा, कटला, वाम, कोळंबी या गोड्या पाण्यातील माशांच्या जाती आहेत. महाराष्ट्रात १२५० मासेमारी संस्था, २८ हॅचरीज, ४२ ठिकाणी मत्स्यबीज उत्पादन केंद्रे आहेत. फ्रान्स सरकारच्या मदतीने गाव दापचेरी, ठाणे जिल्हा येथे २००७-०८ मध्ये गोडया पाण्यातील कोळंबी बीज उत्पादन केंद्राची सुरुवात केली . प्रत्येक जिल्ह्यात मत्स्यबीज केंद्रे आहेत. राज्यात एक लाखाच्या वर लोक या व्यवसायात आहेत.

गोड्या पाण्यातील मत्स्यशेतीचे स्वरूप : जेथे पाणी उपलब्ध आहे तेथे माशांचे कृत्रिम तळे तयार करून माशांचे उत्पादन गोड्या पाण्यात करतात. उदा. शेततळे. यासाठी तयार कृत्रिम तळे तयार केले जाते व त्यात पाणी भरावे जाते. त्यानंतर त्यात रोहा, कटला, कोळंबी अशा माशांची बीजे सोडली जातात. त्यांना नियमितपणे खाद्य दिले जाते. तळ्यातून चार ते सहा महिन्यांत माशांचे उत्पादन मिळते. या

गोड्या पाण्यातील मत्स्यशेतीचे प्रकार :

• १) कार्प माशांची व्यावसायिक पैदास
• २) खेकड्यांचे उत्पादन
• ३) कोळंबी संगोपन
• ४) अलंकारिक माशांची पैदास
• ५) माशांच्या पिल्लांचे आणि बोट्यांचे व्यावसायिक उत्पादन

गोड्या पाण्यातील मत्स्योत्पादन उद्योगातील व्यावसायिक संधी :

गोड्या पाण्यातील मत्स्योत्पादन उद्योगात पुढील प्रकारच्या व्यावसायिक संधी आहेत :

• १) स्वत:चा मत्स्योत्पादन उद्योग सुरू करणे.
• २) मत्स्योत्पादन विक्री केंद्रे(अक्वा मार्ट ) आणि भूजल परीक्षण प्रयोगशाळा (अक्वा लॅब) स्थापणे.
• ३) शोभिवंत माशांचे उत्पादन व विक्री करणे.
• ४) माशांची अंडी बोटकुली यांचे उत्पादन व विक्री करणे.
• ५) मत्स्योत्पादन उद्योगासाठी लागणारे साहित्य व अवजारे यांचा पुरवठा करणे.
• ६) मत्स्योत्पादन उद्योगविषयक सल्ला (कन्सल्टिंग) सेवा देणे.
• ७) आंतरराष्ट्रीय मानांकनानुसार मत्स्यपालन करुन मत्स्य आणि मत्स्यउत्पादनांची निर्यात करणे.
• ८) मत्स्योत्पादन उद्योगाचे प्रशिक्षण देणे

Types Of Fish In India | मास्याचे प्रकार 

आज आपण Types Of Fish In India ( भारतातील मास्याचे  प्रकार विषयी माहिती ) अशाच प्रकारच्या माशांची संपूर्ण माहिती पाहणार आहोत वेगवेगळ्या मासे त्यांचे स्थानिक नाव इंग्रजी नाव शास्त्रीय नाव आणि त्या माशाचे सर्वसाधारण माहिती हे सर्व माहिती आपण या आर्टिकल मध्ये पाहणार आहोत

1) कटला कटला (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव: कटला fish in marathi
• इंग्रजी नाव :कटला
• शास्त्रीय नाव: कटला

सर्वसाधारण माहिती :

भारतीय प्रमुख कार्पपैकी महत्त्वाचा व जलद गतीने वाढणारा मासा. रोहू व मृगळ या कार्पसोबत संवर्धनासाठी उपयुक्त. या माशाचे डोके मोठे, खांद्याकडचा व मधला भाग फुगीर व अंगावर मोठे खवले असतात. त्याच्या शरीरात मांसल भाग अधिक असतो. हा प्रामुख्याने पाण्याच्या पृष्ठभागाजवळ वावरतो. त्याचे खाद्य प्राणी प्लवंग असून त्याची वाढ इतर माशांच्या तुलनेने झपाट्याने होते. योग्य पोषक वातावरणात हा मासा वाढविल्यास ३ वर्षांत १२० सेंमी. पर्यंत वाढू शकतो.

२) रोहू : (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव : रोहू. fish in marathi
• इंग्रजी नाव : रोहू.
• शास्त्रीय नाव : लेबीओ रोहिता.

सर्वसाधारण माहिती :

हा भारतीय प्रमुख कार्यपैकी एक आहे. ९० सें.मी. पर्यंत वाढू शकतो. इतर कार्पसोबत संवर्धनासाठी उपयुक्त आहे. पाण्याच्या मधल्या थरात राहणाऱ्या रोहू माशाची वाढ कटलाप्रमाणेच झपाट्याने होते तो पाणवनस्पती, वनस्पती प्लवंग खातो. त्याच्या वरच्या जबड्याच्या बाजूला दोन लहान मिशा असतात.

३) मृगळ : (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव : मृगळ. fish in marathi
• इंग्रजी नाव : मृगल.
• शास्त्रीय नाव : सिरहीनस म्रिगल.

सर्वसाधारण माहिती :

भारतीय प्रमुख कार्पपैकी एक. १०० सें.मी. पर्यंत वाढू शकतो. हा मासा इतर कार्पसोबत संवर्धनासाठी उपयुक्त आहे. सडपातळ शरीराचा व लहान डोके असलेला मृगल पाण्याच्या तळाशी वावरतो. पाणवनस्पती, शेवाळ, प्राणी प्लवंग हे त्याचे खाद्य होय. इतर माशांच्या तुलनेने याची वाढ कमी प्रमाणात होते.

४) कोंबडा : (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव: कोंबडा. fish in marathi
• इंग्रजी नाव : कॉमन कार्प.
• शास्त्रीय नाव : सायप्रिनस कार्पिओ.

सर्वसाधारण माहिती :

ही प्रामुख्याने मध्य आशियातील प्रजाती असून भारतासह अनेक देशात संवर्धनासाठी आयात करण्यात आली आहे. संवर्धनासाठी उपयुक्त.इतर कार्पसोबत हिवाळी वातावरणात शासकीय मत्स्यबीज केंद्रात कृत्रिम संप्रेकांद्वारे प्रजनन करण्यात येते. शासकीय मत्स्यबीजकेंद्रावर हिवाळ्यात व शिल्लक राहिल्यास हिवाळ्याच्या काही कालावधीसाठी मत्स्यवीज उपलब्ध असते.

५) गवत्या : (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव : गवत्या fish in marathi
• इंग्रजी नाव: ग्रास कार्प,
• शास्त्रीय नाव : टीनो गोडॉन ईडेल्ला.

सर्वसाधारण माहिती :

गवत, केळीची पाने व काही पाणवनस्पती है मुख्य अन्नघटक आहेत. यामुळेच याला पाण्यातील बकरी/गाय संबोधले जाते.

६) चंदेरा : (Types Of Fish In India)

• स्थानिक नाव : चंदेरा fish in marathi
• इंग्रजी नाव:सिल्वर कार्प.
• शास्त्रीय नाव : हायपोथॅलमिकधीस मालिट्रीक्स.

सर्वसाधारण माहिती :

हा प्रामुख्याने दक्षिण व मध्य चीनमधील नदीत आढळणारा मासा आहे. संवर्धनासाठी भारतासह अनेक देशात आयात करण्यात आला. प्रमुख कार्यप्रमाणेच संप्रेरकाद्वारे प्रजनन करण्यात येते. साधारणपणे १०० सें.मी लांबी व १० कि.ग्रॅ.पर्यंत वाढतो.

ब) शोभेचे / अलंकारिक मासे

शोभिवंत माशांचे सध्या सर्वत्र मोठे आकर्षण आहे. रंगीबेरंगी आकर्षक असे शोभिवंत मासे लहान मुलांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वांना आवडतात. घरे, हॉटेल्स, रेस्टॉरंटमध्ये अशा शोभिवंत माशांचे अॅक्वेरिय आढळतात. या शोभिवंत माशांना देश-विदेशात चांगली मागणी आहे.

शोभेचे / अलंकारिक माशांचे प्रकार-Types Of Fish In India:

१) गप्पी (पिओसिलिया रेटिक्युलाटा) :

गप्पी मासे विविधरंगी असतात. हे मासे आकाराने लहान असतात. विविध रंगांत उपलब्ध असले गप्पी मासे चित्तवेधक असतात. लहरणाऱ्या झुपकेदार शेपटीमुळे गप्पी मासा लगेच ओळखता येतो. गप्पी मासा साधारणतः एक ते दीड इंचापर्यंत वाढतो.

गपी नर मास्याची लांबी २ ते ३ सेंमी असते ., तर मादी मास्याची ४ ते ६ सेंमी. असते. नराचे शरीर आकाराने मोठे असून त्यावर काळे, निळे, हिरवे, पिवळे असे विविध रंगांचे ठिपके असतात. नर माशांपेक्षा मादी मासे कमी रंगीत असतात. गप्पी मासा मुख्यतः कीटकभक्षी असून तो डास व कायरोनोमासच्या अळ्या यांचे भक्षण करतात. गप्पी माशांचा छोटा आकार, आकर्षक रंग, बहुप्रसवता आणि कणखरपणा या । गुणधर्मामुळे गप्पी माशाला अलंकारिक माशांमध्ये महत्त्वाचे स्थान आहे. रंग आणि शेपटीच्या आकारावरून गप्पी माशांचे अनेक प्रकार आहेत.

२) मॉली (मॉलिनेशिया एसपी ) :

ब्लॅक मॉली माशांमध्ये नर हे मादीपेक्षा आकाराने लहान असतात. ब्लॅक मॉली माशांच्या शरीरावर काळे, पांढरे, सोनेरी, चंदेरी असे विविध रंगांची उधळण असते. हे मासे शांत स्वभावाचे. असतात. ब्लॅक मॉली माशांचे शेपटीवरून सेल फिन, मून टेल, लायरा टेल असे विविध प्रकार पडतात. हे मासे शाकाहारी आहेत.

३) प्लॅटी

लाल रंग हे प्लॅटी माशांचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे. तरीही हे मासे इतरही रंगात असतात. नर माशांच्या शेपटीच्या खालच्या टोकाला लांब टोक (स्वोर्ड) नसते. प्लॅटी मासे दीड ते दोन इंचांपर्यंत वाढतात.

४) स्वोर्डटेल :

स्वोर्डटेल्स मासे चार ते पाच इंचांपर्यंत वाढतात. हे मासे मुख्यतः लाल रंगाचे असतात. तरीही हे आणखी बऱ्याच रंगांत आढळतात. नर माशांच्या शेपटीच्या खालच्या टोकाला तलवारीसारखे लांब टोक असते. स्वोटेल्सचे खालचे ओठ किंचित जाडसर असतात.

५) सयामीज फायटर :

सत्यामीज फायटरचे मूळ स्थान थायलंड (सयाम) हे आहे. हा मासा सुंदर दिसतो. चमकदार रंग, झुबकेदार शेपटी ही याची वैशिष्ट्ये आहेत. यात नर हा मादीपेक्षा जास्त रंगीत असतो. शिवाय परही मादीपेक्षा मोठे असतात.

हे मासे लाल, निळा, हिरवट, सोनेरी, पांढरा, काळा व अशा विविध रंगांमध्ये आढळतात. हा मासा तीन इंचांपर्यंत वाढतो. हा भाताच्या खाचरातही चांगला वाढतो. हे मासे हवेतला ऑक्सिजनही घेऊ शकतात.

६) गोल्डफिश :

गोल्डफिश हा कुशियन कार्पपासून विकसित झाला आहे. हा मासा दहा ते बारा इंचांपर्यंत वाढतो. या माशाचे अनेक प्रकार आहेत उदा. ब्लॅक मूर, शुंबकीन, टेलिस्कोपीक आय, कॉमेट, कॉलको, बबलआय, रेड कॅप, 'लायनहेड इ.

७) गुरामी :

पर्ल गुरामी, गुरामी हे एकाच माशाचे नाव नसून हा अनेक माशांचा एकगट आहे. यात खालील माशांचा समावेश होतो. गोल्डन गुरामी, पर्ल गुरामी हा मासा सहा इंचांपर्यंत वाढतो. याचे शरीर पिवळसर सोनेरी रंगाचे असते. शरीरावर पांढरट ठिपके असून काळ्या ठिपक्यांची नक्षीही असते. पाण्यात सहज विहरणारा हा मासा हा अतिशय सुंदर दिसतो. हा मासा स्वभावाने अत्यंत शांत असतो. या माशाचे वैशिष्ट्य नराचा वरचा पर मादीपेक्षा लांब असता गोल्डन गुरामी हा नावाप्रमाणेच रंगाने सोनेरी असतो. हा मासा साधारणतः सहा इंचांपर्यंत वाढतो. ब्ल्यू गुरामी हा मासा निळसर रंगाचा असतो. हा मासा वातावरणाशी चांगल्या जुळवून घेऊ शकतो.

किसिंग गुरामी हे गुलाबी रंगाचे असतात. हा मासा बारा इंचांपर्यंत वाढू शकतो. हनी गुरामी पिवळसर रंगाचे असतात. हनी गुरामी दोन ते तीन इंचांपर्यंत वाढतो. सर्व गुरामीजमध्ये मादी ही नरापेक्षा आकाराने मोठी असते व कमी प्रमाणात असलेल्या रंगावरून ओळखता येते.

८) एंजल्स :

एंजल्स हे मूळचे दक्षिण अमेरिकेतील अॅमेझॉन खोऱ्यातले मासे आहेत. एंजल हा आठ ते दहा इंचापर्यंत वाढतो.

या सुंदर माशाचे विविध प्रकार आहेत. याचे जवळजवळ ३० प्रकार आढळतात. उदा. शरीरावर तीन काळे पट्टे असलेले मार्बल एंजल्स, पट्टे नसलेले सोनेरी रंगाचे गोल्डन एंजल्स, शरीरावर चट्टे असलेले स्कार एंजल्स, लाल डोळे असलेले रेड आय एंजल्स इ.

शेतीपूरक व्यवसाय बद्दल अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा>>>>>>