Soldering : सॉल्डरिंग साहित्य ,प्रकार आणि सॉल्डरिंग करताना घ्यावयाची काळजी   

 Soldering : विद्युत उपकरणांच्या दुरुस्तीसाठी सॉल्डरिंग तंत्राचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. सॉल्डरगन सॉल्डरिंग करून पी.सी.बी. वरील कम्पोनंट्स रीप्लेस केले किंवा जोडले जातात.

सॉल्डरिंग। Soldering

धातूचे तुकडे एकमेकांना जोडणे म्हणजे सॉल्डरिंग करणे. परंतु मोबाईल दुरुस्ती तंत्रज्ञानामध्ये सॉल्डरिंग, म्हणजे पी.सी.बी. वरील कम्पोनंट्स रीप्लेस करणे किंवा जोडणे होय. सॉल्डरिंग मेटल या घटकांची आवश्यकता असते. सॉल्डरिंग आयर्नमध्ये हीटिंग एलिमेंट कॉइलचा समावेश असतो. या कॉइलला बिट जोडलेले असते. बिट तांब्यापासून बनवतात, कारण तांब्याची उष्णता वाहकता चांगली असते. सॉल्डरिंग मेटल हे तारा व कम्पोनंट्स जोडण्यासाठी वापरले जाते.

Read More>>>>

• शेती उद्योग विकासासाठी विविध शासकीय योजना ची माहिती

• दुधापासून कोणकोणते पदार्थ बनवले जातात आणि कसे वाचा सविस्तर

सॉल्डरिंगसाठी आवश्यक साहित्य १. सॉल्डरिंग मेटल

सॉल्डरिंग मेटल हे कमी तापमानाला वितळते. त्यामुळे तारा व कम्पोनंट्स जोडण्यासाठी त्याचा उपयोग होतो.

सॉल्डरचे प्रकार पुढील प्रमाणे 

१. हार्ड / ब्रेझिंग सॉल्डर

उच्च तापमानाला जोडणी करण्यासाठी या सॉल्डरचा वापर करतात. ही तापमान मर्यादा ६०० अंश ते ८५०० अंश से. दरम्यान असते.

२. शिसे कथिल अँटिमनी सॉल्डर सॉल्डरचे वितळण्याचे तापमान वाढवण्यासाठी अँटिमनीचा अत्यंत कमी प्रमाणात वापर करतात.

३. कथिल शिसे-चांदी सॉल्डर

याचा वापर ॲल्युमिनिअम सॉल्डरिंगसाठी करतात.

४. सॉफ्ट सॉल्डर

पीसीबीवरील कम्पोनंट्सच्या सॉल्डरिंगसाठी सॉफ्ट सॉल्डर उपयुक्त असते. यामध्ये टिन आणि शिसे यांचे मिश्रण / संयुग असते. यात सामान्यतः टिन आणि शिसे यांचे प्रमाण अनुक्रमे ६०% व ४०% असे असते. वायरचा व्यास ०.७५ मि.मी. ते १ मि.मी. असतो.

२. सॉल्डरगन

विद्युत उपकरणांच्या दुरुस्तीसाठी छोटी/मोठी टीप व टेंपरेचर कंट्रोलची सोय असलेली सॉल्डरगन वापरतात. या टेंपरेचर कंट्रोलरमध्ये थर्मोस्टॅट असतो, जो तापमान नियंत्रण करतो. यात सॉल्डरगन १० वॅट, ३० वॅट, ४० वॅट अशा रेंजमध्ये उपलब्ध असतात. तापमान नियंत्रणासाठी टेंपरेचर कंट्रोलची सोय असलेली सॉल्डरगन वापरतात.

3.फ्लक्स

सॉल्डरिंग करण्यापूर्वी धातूच्या /कम्पोनंट्सच्या जोडणी भागावर लावल्या जाणाऱ्या पदार्थास फ्लक्स असे म्हणतात. फ्लक्समुळे सॉल्डरचे योग्य प्रसरण होते. फ्लक्समुळे सॉल्डरिंगचा दर्जा सुधारतो तसेच ड्राय सॉल्डर टाळले जाते. पी.सी.बी. वर गंज किंवा ऑक्साइड मेटल असेल तर फ्लक्स ते नष्ट करण्याचे काम करते. पी. सी.बी. वर काही अद्राव्य पदार्थ असतील तर ते बाहेर काढण्याचे काम फ्लक्स करते. धातूच्या जोडणीभागाचे नुकसान फ्लक्समुळे होत नाही.

डीसॉल्डरिंग

विद्युत उपकरणांच्या दुरुस्तीसाठी सॉल्डरिंग इतकेच महत्त्व डी-सॉल्डरिंगलाही आहे. डी-सॉल्डरिंग म्हणजे कम्पोनंट्स वरील सॉल्डरिंग काढून टाकणे किंवा सॉल्डर करून जोडलेले कम्पोनंट्स सुटे करणे. डी-सॉल्डरिंगसाठी डी-सॉल्डरिंग पंप, सॉल्डरगन व कॉपर वायर वापरतात.

ब्रेझिंग

पत्र्याच्या स्वरूपातील धातूला शीट मेटल म्हणतात. सर्वसाधारणपणे अशा धातूंमध्ये लोह असते. ज्या धातूंमध्ये लोह असते त्यांना फेरस धातू म्हणतात. ब्लॅक आयर्न, स्टेनलेस स्टील, अॅल्युमिनिअम, टिन प्लेट हे धातू शीट मेटलसाठी वापरतात. ब्रेझिंगमध्ये धातूच्या दोन पट्ट्या जोडण्यासाठी द्रवरूप धातू संयुग जोडण्याच्या ठिकाणी वापरून ते घनरूप होईपर्यंत थंड करतात. या द्रवरूप धातूसंयुगाला फिलर मटेरिअल म्हणतात. कॉस्टिंगमधील दुरुस्ती करण्यासाठी ब्रेजिंगचा वापर करतात.

सॉल्डरिंग करताना घ्यावयाची काळजी

१. सॉल्डरिंग बीट हे नेहमी तांब्याचे असते. त्यामुळे ते उपयोगात आणण्यापूर्वी फाइलने स्वच्छ करावे व गरम झाल्यावर त्यावर सॉल्डर मेटल ठेवावे.

२. सॉल्डरिंग टिप स्पंजच्या साहाय्याने स्वच्छ करावे.. 

३. सॉल्डरिंग करण्यापूर्वी पी. सी.बी. वरील ट्रॅक स्वच्छ करून घ्यावेत. 

४. सॉल्डर आवश्यक तेवढ्या भागावर पसरू द्यावे.

५. नाजुक विद्युत उपकरणांच्या दुरुस्तीसाठी टेंपरेचर कंट्रोलची सोय असलेली सॉल्डरगन वापरावी.

FAQ

Question-सॉल्डरिंग म्हणजे काय?

Q.soldering वापरताना घ्यावयाची काळजी.?

Q. Soldering के प्रकार?